De vraag naar bijles en aanvullende onderwijsondersteuning groeit: vier op de tien scholieren hebben er al voor betaald. Dat komt door maatschappelijke veranderingen zoals hogere arbeidsparticipatie, het besef van het belang van een degelijk diploma en een toename van leerlingen met migratieachtergrond. Deze diversiteit verhoogt de complexiteit in het klaslokaal en vraagt om extra ondersteuning. BijlesHuis zet zich in om deze leemte op te vullen door betaalbare, hoogwaardige bijles & huiswerkbegeleiding aan te bieden en streeft naar samenwerkingen met overheden om aanvullende ondersteuning voor iedereen toegankelijk te maken. Door giften, privaat geld en overheidsmiddelen op een slimme manier te combineren ontstaat een inclusief systeem dat bijdraagt aan de verbetering van het onderwijsniveau. In dit artikel gaan we hier dieper op in.
- Maatschappelijke trends
- De rol van aanvullend onderwijs
- Budgetten, winsten en betaalbaarheid van het onderwijs
- Conclusie: samenwerking voor de toekomst van het publiek onderwijs
1. Maatschappelijke trends
Meer leerlingen in meer heterogene klassen
De vraag naar aanvullende onderwijsondersteuning komt voort uit diverse maatschappelijke ontwikkelingen. Het aantal leerlingen in het middelbaar onderwijs stijgt met ongeveer 17% in de periode van 2017 tot 2027. De toename van jonge leerlingen met een migratieachtergrond heeft de complexiteit in de klas vergroot, wat extra ondersteuning vereist om het diverse niveau (in taalvaardigheid) op te vangen.
Toegenomen gezinsdrukte
De afgelopen decennia namen de kosten voor levensonderhoud toe in de gezinnen. Vrouwen namen meer deel aan het beroepsleven en het algemeen opleidingsniveau verhoogde. Ouders willen hun kinderen de beste kansen bieden, maar hebben zelf minder tijd om zich hiermee bezig te houden.
Lerarentekort en uitval
De maatschappelijke verwachtingen van scholen en de werkdruk voor leerkrachten zijn de afgelopen decennia flink toegenomen. Tekorten en uitval werken de druk in de hand. Hierdoor is de behoefte ontstaan aan professionele onderwijsondersteuning die leerlingen individueel helpen, zonder dat dit extra druk legt op het reguliere onderwijspersoneel.
2. De rol van aanvullend onderwijs
Het bewezen nut van bijles en studiebegeleiding
Tegenwoordig is de rol van aanvullend onderwijs niet meer weg te denken. Volgens een studie van de KU Leuven werden zo’n 4 op de 10 Vlaamse leerlingen in 2022 doorverwezen naar individuele ondersteuning op een bepaald moment tijdens de schoolcarrière.
Bijles werkt dan ook.
In hun toolkit stelt Leerpunt dat “1-op-1 begeleiding een zeer effectieve manier is om de leerprestaties te verbeteren en gemiddeld ongeveer vijf maanden leerwinst kan opleveren.”
Sinds haar oprichting in 2012 heeft BijlesHuis als missie om leerlingen de ondersteuning te bieden die zij nodig hebben voor een succesvolle schooltijd. Meer dan 24 000 leerlingen en studenten deden een beroep op onze diensten. Met meer dan 10 jaar ervaring heeft BijlesHuis zich gevestigd als een betrouwbare aanbieder van onderwijsondersteunende diensten. Data-analyse op de meer dan 24 000 leerlingen en studenten die BijlesHuis begeleidde toont een gemiddelde toename van 27% in efficiëntie, inzicht, zelfstandigheid en concentratie.
Bijles geven als opstap naar een vaste baan in het onderwijs
Naast de directe impact op studenten verlaagt BijlesHuis actief de drempel voor personen die een carrière in het onderwijs overwegen. Én BijlesHuis inspireert mensen die niet meteen een vaste job als leerkracht zouden ambiëren.
Of ze nu studeren of al in het werkveld staan; elk jaar is er onder onze bijlesdocenten een groot aantal dat beslist de overstap te maken naar het reguliere onderwijs. Door hen kennis te laten maken met het vak als leerkracht ontdekken ze hoeveel voldoening het geeft om kennis over te brengen, hoe bijzonder het is om een band op te bouwen met leerlingen en hoe afwisselend een job in het onderwijs werkelijk is. We voorzien hen van ondersteuning en laten hen waardevolle ervaring opdoen via bijlessen en in onze huiswerkklassen. Door deze zij-instromers een duwtje in de rug te geven helpt BijlesHuis mee om het lerarentekort te dichten. Lees hier enkele van hun verhalen.
Opvang en ondersteuning in het gezin
Door de toename van het aantal tweeverdieners is hulp bij het huiswerk thuis minder een evidentie geworden. Bij eenoudergezinnen speelt de problematiek nog sterker: het is geen evidentie om tegen 16u aan de schoolpoort te staan en inhoudelijk te helpen met vragen bij de leerstof. Ouders zijn vaak uitgeblust om na een lange werkdag en een avond van huishoudelijke klussen ook nog eens te helpen bij het voorbereiden van huiswerk en toetsen. Voor veel gezinnen is de bijles en huiswerkbegeleiding dan ook een vorm van opvang.
Door in te zetten op ondersteuning en opvang biedt BijlesHuis een waardevolle oplossing om (beide) ouders toe te laten om hun job uit te oefenen. Dit is bijzonder waardevol voor het economisch en sociaal weefsel. Het vergroten van de mogelijkheid om een job uit te oefenen zorgt dan weer voor een daling van de ongelijkheid.
3. Budgetten, winsten en betaalbaarheid van het onderwijs
Een stevig onderwijsbudget
Velen in het onderwijs zijn van mening dat er meer geld naar het onderwijs moet gaan. Nochtans is onderwijs en vorming de grootste slokop van het belastinggeld: 28% van de totale uitgaven van de Vlaamse overheid ging naar het onderwijs in 2023.
“Internationaal gezien gaat er naar verhouding enkel in Oostenrijk en in Luxemburg in de EU meer geld per leerling in het onderwijs.” (Tijd.be)
Er zitten grote inefficiënties in het publieke onderwijs en er is weinig flexibiliteit door de dure en logge structuur:
Het is ook niet zo dat er historisch minder budget gaat naar het onderwijs. Sinds 2001 zijn de uitgaven in Vlaanderen voor het lager, secundair en hoger onderwijs met 40% toegenomen. De afgelopen jaren werd de ondersteuning in de klas verder uitgebreid waardoor de lesgevers ook ondersteund worden door bijvoorbeeld zorgleerkrachten, zorgcoördinatoren en leerondersteuners.
Scholen hebben nu vaak al moeite om de kerntaken in te vullen. Op 28 augustus 2024 zocht de helft van de stedelijke en gemeentelijke scholen nog minstens 1 leerkracht voor het komende schooljaar. De organisatie van huiswerkbegeleiding na de schooluren maakt de job er ook niet aantrekkelijker op, terwijl dit wel een vraag is van veel ouders.
We merken al een verschuiving van niet-kerntaken naar bedrijven. De catering runnen door een extern bedrijf in plaats van een voltijdse kok laat toe om budget in te zetten voor een voltijdse zorgleerkracht bijvoorbeeld. Er moeten keuzes gemaakt worden met de beschikbare budgetten én beschikbare actieve beroepsbevolking. Een gelijkaardig verhaal zien we bij andere ondersteunende diensten zoals IT en financiën van een school.
Als concurrentieel bedrijf is er een sterke focus op de ervaring en zijn er ook veel prikkels om te blijven innoveren. Zo hebben we met BijlesHuis een uitstekende online leeromgeving ontwikkeld, gratis oefenmateriaal beschikbaar gesteld en verschillende handboeken gemaakt. Elke Bednet-leerling maakt gebruik van de online leeromgeving die ontstaan is uit BijlesHuis. Ook de commerciële AI-ontwikkeling biedt meer en meer mogelijkheden om de aanvullende ondersteuning betaalbaarder te maken.
Meer reguleren?
Er gaan stemmen op om meer te reguleren. Is meer regulering wenselijk? Wat zou dat dan in de praktijk betekenen?
Een getuigschrift of bijkomende opleiding vragen van de (gepensioneerde) leerkrachten die BijlesHuis inzet lijkt weinig zinvol en vooral nog meer administratie. Begeleiders die geen lerarenopleiding hebben genoten (denk aan een burgerlijk ingenieur die helpt met wiskunde) worden getest door BijlesHuis op hun didactische vaardigheden en krijgen een eenvoudige opleiding. Daar blijven we in investeren maar uiteindelijk kiezen ouders of organisaties zelf met wie ze in zee gaan en kunnen ze bepaalde eisen stellen aan het niveau van opleiding van de begeleider.
Een verbod op private organisaties die bijles organiseren zoals in China lijkt evenmin zinvol. Het resultaat: Meer illegaliteit en hogere kosten. De beslissing werd teruggedraaid. Het lijkt geen zo’n goed idee om een communistisch regime als gidsland te aanzien.
Alles door de overheid zelf organiseren?
Zou het een goed idee zijn om alle logopedisten te vervangen door statutair benoemde ambtenaren? Zouden die logopedisten dan om 20u s’avonds leerlingen helpen en daarna nog een verslag schrijven zodat de ouder zeker tevreden is? Moeten alle huisdokters en hun vennootschappen vervangen worden door overheidspersoneel? Zou de intrinsieke motivatie zo hoog zijn dat ze de wachtlijsten dan sneller wegwerken en nog meer uren kloppen?
Een gemiddeld traject van BijlesHuis omvat zo’n 20 lesuren. Aan een tarief van € 38 per lesuur realiseren we voor € 760 heel wat meerwaarde voor de leerling. We zetten niet enkel in op inhoudelijke ondersteuning. De leerling krijgt ook materiaal en tips om de algemene studiemethode te verbeteren, zodat de leerling verder kan na zijn of haar traject.
Ter vergelijking: voor de kostprijs van een voltijds equivalent, ingeschakeld door de overheid, geschat op zo’n € 70 000 per jaar, kan een organisatie als BijlesHuis ruim 100 leerlingen gericht ondersteunen op een flexibele en kwalitatieve manier.
We zijn er dan ook van overtuigd dat elke euro die geïnvesteerd wordt in onderwijsondersteunende diensten tot een hogere bijdrage aan de samenleving leidt in vergelijking met een scenario waarbij overheden dit alles zelf willen organiseren. We nodigen overheden daarom uit om deze middelen efficiënter in te zetten zodat er meer budget kan gaan naar de kernwerking en uitvoering van het publieke onderwijs.
Zorgt bijles voor een privatisering van het onderwijs?
Er lijkt consensus te zijn in Europa dat een Angelsaksisch systeem waarbij rijke leerlingen naar private scholen gaan en de overige leerlingen naar het publiek onderwijs gaan geen wenselijk systeem is.
Ouders willen het beste voor hun kind en hebben soms (toren)hoge verwachtingen. De maatschappij lijkt sneller te evolueren dan het onderwijssysteem toelaat. Er wordt meer ingezet op gediversifieerd leren, er is meer individuele aandacht maar elke aanpassing vraagt veel tijd en overleg tussen de vele structuren, koepels, raden en bonden die het publiek onderwijs kent.
Ondertussen zien ondernemers dat het anders kan. Een quote uit de Tijd over een lokale school in India: Pinckaers: ‘Hun onderwijs is fenomenaal. Mijn twee kinderen van 11 en 13 zaten op een lokale school, niet specifiek voor expats. Wat ze daar allemaal deden, maakt mij een beetje beschaamd over ons land. Ze leerden de programmeertaal Python, kregen lessen in ondernemerschap en in leiderschap waarin ze voor een publiek leerden spreken en doelen leerden vastleggen. Ze leerden schaken, kregen economie. Ze spanden zich veel harder in dan ze hier gewoon zijn. Ze hebben er echt leren werken.’
Als het publiek onderwijs niet aan de noden en verwachtingen van de ouders kan voldoen, dan lijkt het onvermijdelijk dat gefortuneerde ondernemers zelf private scholen gaan oprichten.
In die optiek lijkt het beter om het publiek onderwijs te versterken door samenwerkingen. Flankerende initatieven die sneller kunnen inspelen op maatschappelijke veranderingen zoals codeerklassen met Codefever, huiswerkklassen met BijlesHuis, ondernemers voor de klas een kans geven en ondertussen nadenken om die zaken beter te integreren in het publiek onderwijssysteem zodat het aanbod kwalitatief blijft binnen een redelijk budget.
De “bijlesindustrie” en haar winsten
Maken de bijlesorganisaties enorme winsten op de kap van de leerlingen en hun ouders? Als lokale speler met een uitgebreide service (en bijhorende kosten) tegen een redelijke prijs met een extreem hoge belastingdruk is dat niet het geval. Wie de publieke jaarrekeningen van BijlesHuis bekijkt, zal zien dat het behalen van nettowinst niet vanzelfsprekend is. Na meer dan tien jaar van investeringen, schaalvergroting en procesverbeteringen, komt nettowinst aan de horizon, wat eigenlijk niet meer is dan een gezonde reserve.
Als duurzame onderneming waken we over de menselijke balans binnen het regelgevend kader van de (Belgische) overheid. Er zijn helaas buitenlandse aanbieders met wurgcontracten die de Belgische wetgeving, consumentenbescherming en belastingen omzeilen. Daarvoor hebben we de overheid nodig om de consument te informeren en te beschermen.
Wat met kansarmoede?
De werking van BijlesHuis is niet gesubsidieerd. De meerderheid van de leerlingen heeft vaak wel de mogelijkheid om private ondersteuning te betalen, maar dat is niet voor iedereen mogelijk. Er zijn ook grote verschillen tussen centrumsteden en landelijke gemeenten.
Onze tarieven zijn zorgvuldig afgestemd op de waarde die we bieden: voor ongeveer € 38 per uur krijgen kinderen persoonlijke begeleiding van een gescreende, kwalitatieve docent, inclusief de uitgebreide service van BijlesHuis. Dit omvat niet alleen het zorgvuldig selecteren en screenen van docenten, maar ook het garanderen van een goede match, voortdurende interne evaluaties en het aanbieden van gratis oefenmateriaal afgestemd op het Vlaamse onderwijs. Bovendien zorgen we voor snelle vervanging bij annuleringen en ontwikkelen we diverse innovaties, zoals onze online leeromgeving. Daarnaast voldoet BijlesHuis aan alle reglementaire bepalingen en gaat een aanzienlijk deel van de omzet naar de belastingdienst.
Maar wat met de leerlingen uit een kansarm gezin die al grote moeite hebben om de schoolfactuur te betalen?
- Het is niet onze ambitie om prijsbreker te worden door te besparen op lonen en vergoedingen van de medewerkers en lesgevers, die ook hun gezinsleven moeten bekostigen. We leveren kwaliteit en dat kost geld. We besparen wel op onze werkingskosten door snel te innoveren, waken over de efficiëntie en het verhogen van automatisering. Het gemiddelde uurtarief ligt met € 38 al lager dan de meeste andere beroepen.
- Gratis aanbod voor kansarmen: er zijn verschillende organisaties, zoals TAJO, Katrol en Uilenspel, die zich richten op kansarme doelgroepen. Deze organisaties worden gefinancierd door giften en werken vaak met vrijwilligers, wat hun capaciteit beperkt en leidt tot wachtlijsten. Bij BijlesHuis zetten we ons in om deze projecten te ondersteunen, zodat het gratis aanbod een gelijkaardige kwaliteit kan leveren als het betaalde aanbod. Zo bieden we in samenwerking met vzw TAJO kwetsbare jongeren vakinhoudelijke begeleiding in Frans en wiskunde, gecombineerd met studiebegeleiding.
- Aanbod op scholen: Door de huiswerkbegeleiding op school te organiseren ontstaat een inclusief systeem waar alle leerlingen, arm of rijk, aan kunnen deelnemen. Zoals hoger vermeld is het een significante uitdaging voor het schoolteam om een kwalitatief naschools aanbod te voorzien, zowel qua administratie als qua invulling en continuïteit. BijlesHuis kent meer en meer samenwerkingen met scholen waarbij BijlesHuis als flankerende partner van het onderwijs naschoolse huiswerkbegeleiding gratis of aan een vergelijkbare kost als de reguliere opvang (!) kan voorzien door gebruik te maken van een minimum aan werkingsmiddelen van overheden.
BijlesHuis pleit voor een inkomensafhankelijk tarief of budget via scholen en gemeenten
De uitdaging ligt grotendeels in de ondersteuning van het ‘middensegment’, de werkende middenklasse die (net) niet in de kansarme categorie valt en geen gebruik kan maken van het gratis aanbod. Net zoals bij logopedisten, psychologen of artsen, waarvan de diensten grotendeels worden vergoed door de overheid, zien wij het als noodzakelijk dat er meer ondersteuning komt voor bijles en huiswerkbegeleiding.
Er zijn verschillende opties: Een inkomensafhankelijk tarief of terugbetaling zou een concurrerende markt creëren, waarbij de kloof tussen kansarme en kansrijke gezinnen kleiner wordt en waarbij een degelijk aanbod tegen een goede prijs-kwaliteitverhouding wordt gegarandeerd. Een inkomensafhankelijk tarief laat beter toe om de werkloosheidsval te vermijden bij de lagere middenklasse.
Verschillende steden en gemeenten nemen hier al het voortouw in. Elk jaar bevragen we alle steden en gemeenten naar hun initiatieven of terugbetalingen om ouders hierover te kunnen informeren. Want de vraag is groot, zeker in centrumsteden waar het aandeel kansarme leerlingen hoger is.
Daarnaast zien we ook meer en meer samenwerkingen met scholen en lokale overheden waarbij er werkingsmiddelen worden vrijgemaakt om de naschoolse ondersteuning in NT2, huiswerkbegeleiding en inhoudelijke bijles te organiseren. De leerling betaalt (amper) iets, een mooi en inclusief systeem met een minimum van administratie.
Wij staan open voor samenwerkingen en dialoog met gemeenten, de Vlaamse overheid en alle partners in het onderwijsveld om een eenvoudige, duurzame oplossing te vinden. Door de handen ineen te slaan, kunnen we ervoor zorgen dat iedere leerling, ongeacht zijn achtergrond of financiële situatie, de ondersteuning krijgt die hij nodig heeft om te slagen.
4. Conclusie: samenwerken voor de toekomst van het publiek onderwijs
Door een slimme combinatie van private middelen, giften en overheidsgeld kunnen we buitenschoolse ondersteuning inclusiever maken. Bovendien trekt deze aanpak getalenteerde begeleiders aan, waarvan velen overwegen om in het onderwijs te gaan werken - een welkome ontwikkeling gezien het huidige lerarentekort.
Zo kunnen aanvullend onderwijs en reguliere scholen elkaar perfect aanvullen. Samen zorgen we ervoor dat leerlingen en ouders optimaal worden ondersteund, terwijl scholen en leerkrachten worden ontlast. In een tijd waarin het bieden van eerlijke en passende kansen steeds complexer wordt, blijft BijlesHuis zich inzetten voor het versterken van deze samenwerkingen, met de overtuiging dat een gezamenlijke aanpak de sleutel is tot een toekomstbestendig onderwijs.
We nodigen beleidsmakers en scholen dan ook uit voor dialoog om een betere toekomst voor het onderwijs te realiseren. De maatschappelijke nood is alvast duidelijk. Laten we samen het verschil maken!
Contact opnemen kan via dieter@bijleshuis.be.
