Een thesis of scriptie schrijven is een intensief proces dat verschillende vaardigheden vraagt: van onderzoek doen tot helder formuleren en kritisch analyseren. Steeds meer studenten gebruiken AI-tools om dat proces makkelijker en overzichtelijker te maken. Denk aan hulp bij brainstormen, structuur aanbrengen, herschrijven of zelfs literatuur opzoeken.
Toch is het belangrijk om die tools slim en kritisch in te zetten. Ze bieden veel kansen, maar er zijn ook valkuilen zoals onbetrouwbare informatie, plagiaat of privacyrisico’s. Bovendien leggen Vlaamse hogescholen en universiteiten steeds strengere regels op rond het gebruik van AI.
In dit artikel lees je hoe je AI op een efficiënte én verantwoorde manier inzet tijdens je thesis. Je krijgt praktische tips, leert veelvoorkomende valkuilen vermijden en ontdekt welke richtlijnen gelden, zodat je je thesis met vertrouwen én in alle integriteit kan inleveren.
AI slim inzetten in jouw schrijfproces
AI-tools zijn vooral nuttig in de begin- en herwerkingsfase van je thesis: van brainstorm tot herschrijven. Je kunt AI bijvoorbeeld inzetten om ideeën te genereren, je structuur te bepalen, of om stijl en grammatica te verbeteren — zolang je kritisch blijft en je eigen stem bewaart.
1. Gebruik AI voor ideeëngeneratie en opzet
AI kan een waardevol hulpmiddel zijn bij het genereren van ideeën en het structureren van je onderzoek. Dit is vooral handig in de beginfase van je thesis, wanneer je nog zoekende bent naar de beste aanpak.
Voorbeeld: Vraag AI om een hoofdstructuur van je thesis op te stellen op basis van je onderwerp en onderzoeksvraag. AI kan ook helpen om belangrijke thema’s in de literatuur te identificeren.
Toepassing in de praktijk: Gebruik AI om brainstormsessies te houden. Laat AI een lijst van mogelijke hoofdstukken of secties genereren en pas deze aan op basis van je specifieke behoeften. Dit is een uitstekende manier zijn om vast te stellen welke richting je onderzoek kan uitgaan.
Om dit concreet te maken, geven we een fictieve maar realistische case van een student die AI verantwoord inzet: 🎓 Lara studeert Criminologische Wetenschappen en werkt aan een thesis over recidive bij jonge daders. Ze wil AI gebruiken om haar structuur helder te krijgen en enkele literatuurideeën te verzamelen.
Prompt 1:
“Stel een hoofdstukstructuur op voor een masterproef over recidive bij minderjarige delinquenten in Vlaanderen. Focus op recente theorieën over rehabilitatie.”
AI-output:
- Inleiding
- Theoretisch kader: rehabilitatie en recidive
- Juridisch kader in Vlaanderen
- Methodologie
- Resultaten en discussie
- Conclusie
Lara's opvolgactie: Ze past deze structuur aan door het juridisch kader op te nemen in het theoretisch hoofdstuk, in overleg met haar promotor.
⚠️ Let op: dit is een voorbeeld. Elk gebruik van AI moet je altijd afstemmen met je promotor en binnen de richtlijnen van jouw onderwijsinstelling blijven, meer informatie daarover vind je verder in dit artikel.
Wil je AI ook buiten je thesis slim inzetten? Lees dan ons blog: Slim leren met AI: hoe gebruik je generatieve AI op de juiste manier?
2. Controleer, herformuleer en voeg je eigen input toe
AI kan een uitstekende start bieden voor een eerste versie of ideeën, maar het is belangrijk om altijd de output kritisch te herzien. AI moet je denkwijze aanvullen, niet vervangen.
Voorbeeld: Stel dat AI een samenvatting van een artikel heeft gegenereerd. Lees de tekst zorgvuldig door, herformuleer waar nodig, voeg extra details toe, en zorg ervoor dat de inhoud correct is en goed past bij je onderzoek.
Toepassing in de praktijk: Gebruik AI als een manier om snel een eerste versie van een argument of een analyse te krijgen, maar gebruik altijd je eigen expertise om de kwaliteit van de tekst te waarborgen.
3. Verbeter stijl en grammatica, maar behoud je stem
AI-tools zoals Grammarly of LanguageTool kunnen helpen bij het verbeteren van grammatica en stijl. Maar wees voorzichtig dat je schrijfstijl authentiek blijft en dat AI je stem niet volledig overneemt.
Voorbeeld: Stel je hebt een paragraaf geschreven die grammaticaal correct is, maar een beetje vlak klinkt. AI kan helpen om de zinnen vloeiender te maken of variatie in de zinsstructuur aan te brengen.
Toepassing in de praktijk: Gebruik AI-tools om de leesbaarheid van je tekst te verbeteren en te zorgen dat je scriptie helder en vlot leesbaar is, maar blijf trouw aan je eigen schrijfstijl. Het is essentieel dat je eigen stem door je werk heen blijft klinken, vooral in academische contexten.
Er bestaan talloze AI-tools. Hieronder lijsten we enkele bekende op, met telkens waarvoor ze geschikt zijn:
| AI-tool | Toepassing |
|---|---|
| ChatGPT | Ideeëngeneratie, structuur- en schrijfhulp. Tip: vermeld jouw academisch niveau en onderwerp/onderzoeksvraag |
| Grammarly of LanguageTool | Taalcorrecties zonder inhoud te herschrijven (grammatica, stijl) |
| Elicit | Literatuuronderzoek: je kan jouw onderzoeksvraag invoegen en relevante papers uit wetenschappelijke databases verkrijgen |
Tip: Controleer altijd of deze tools voldoen aan de privacy- en gebruiksvoorwaarden van jouw onderwijsinstelling.
Sterke prompts formuleren: hoe doe je dat?
Met je basisidee en ruwe tekst klaar, is het tijd om je opdrachten aan AI heel specifiek te maken. AI levert pas écht bruikbare hulp als je duidelijke, doelgerichte instructies geeft — ook wel prompts genoemd. Hieronder lees je hoe je zulke prompts formuleert, zodat je betere resultaten krijgt bij het brainstormen, herschrijven of zoeken naar literatuur.
1. Wees specifiek en concreet
Vage vragen leveren vaak oppervlakkige antwoorden op. Geef daarom precies aan wat je nodig hebt: het onderwerp, de vorm, de lengte en de focus.
Voorbeeld: In plaats van “Help me met mijn thesis,” kun je beter vragen: “Geef een kort overzicht (max. 150 woorden) van recente literatuur over de impact van sociale media op het mentaal welzijn van jongeren, met focus op studies na 2020.”
Gebruik deze techniek bijvoorbeeld bij het opstellen van literatuuroverzichten of het formuleren van onderzoeksvragen. AI kan helpen bij het structureren van je argumenten, maar je hebt duidelijke richtlijnen nodig om nuttige output te krijgen.
Tip: Vraag AI altijd om de bronnen of artikelen te vermelden waarop de informatie is gebaseerd. Zo kun je zelf controleren of de bron betrouwbaar en relevant is, en of de AI de juiste info heeft meegegeven en niet zomaar suggereert.
2. Geef voldoende context
AI werkt het best als het je situatie begrijpt. Voeg dus relevante achtergrondinfo toe: je vakgebied, je doelgroep, of het specifieke probleem dat je onderzoekt.
Voorbeeld: In plaats van "Beschrijf cognitieve dissonantie," kun je zeggen: "Beschrijf cognitieve dissonantie in de context van consumentengedrag, met een focus op hoe mensen keuzes rechtvaardigen die in strijd zijn met hun waarden."
Toepassing in de praktijk: Dit is handig bij het opstellen van hypotheses of het bepalen van onderzoeksmethoden. Door AI specifieke context te geven, kun je gericht brainstormen over verschillende onderzoeksstrategieën.
3. Vraag om transparantie
AI geeft vaak vlot klinkende antwoorden, maar dat betekent niet automatisch dat de informatie klopt. Vraag daarom expliciet waarop het antwoord gebaseerd is. Zo kun je zelf inschatten of de inhoud bruikbaar, betrouwbaar en actueel is.
Prompttips:
“Geef bij elk artikel een correcte bronvermelding en vermeld het jaartal van publicatie.”
“Baseer je antwoord enkel op academische bronnen (na 2020) en geef een lijst van gebruikte studies.”
“Als je geen echte bron gebruikt, vermeld dat dan duidelijk.”
Valkuilen en risico's
1. Plagiaat en bronverwijzing
AI-tools genereren tekst zonder expliciete bronvermelding. Zorg ervoor dat je altijd controleert waar informatie vandaan komt en correcte referenties toevoegt volgens de richtlijnen van je onderwijsinstelling.
2. Privacy
Voer geen persoonlijke of vertrouwelijke gegevens in AI-tools. Gratis AI-tools slaan vaak gegevens op en kunnen ze gebruiken voor verdere training, wat privacyrisico's met zich meebrengt.
3. Afhankelijkheid
AI kan een nuttige assistent zijn, maar mag je kritisch denkvermogen niet vervangen. Het is belangrijk om AI aanvullend te gebruiken en niet als primair hulpmiddel.
4. Milieu-impact
Wist je dat één enkele AI-prompt ongeveer 0,0005 kWh aan energie verbruikt? Dat lijkt misschien heel weinig, maar het telt snel op. Ter vergelijking: met die hoeveelheid energie kun je een standaard LED-lamp van 10 watt ongeveer 3 minuten laten branden.
Kijk eens naar deze voorbeelden:
- 20 prompts verbruiken genoeg energie om één lamp in huis 1 uur aan te laten staan.
- 100 prompts is gelijk aan de energie die je nodig hebt om alle lampen in een gemiddeld huishouden 1 uur te laten branden.
- En met 10.000 prompts kun je bijna een elektrische auto laten rijden van Amsterdam naar Utrecht en weer terug.
Conclusie: elke onnodige prompt lijkt klein, maar samen gebruiken ze veel energie. Door bewust om te gaan met het aantal prompts, help je energie te besparen én het milieu te beschermen.
Wat zeggen universiteiten?
UGent
Sinds het academiejaar van 2024 - 2025 wordt het verantwoord gebruik van AI toegestaan.
Bij UGent is sinds academiejaar 2024-2025 het “verantwoord gebruik” van AI expliciet toegestaan. Die generatieve AI mag dus gebruikt worden om te brainstormen, teksten te structureren of je grammatica te verbeteren, mits je nooit de eindverantwoordelijkheid uit handen geeft.
UGent waarschuwt studenten voor potentiële valkuilen zoals intellectuele diefstal, onbetrouwbare informatie en ingebouwde vooroordelen (bias) van het model. Daarom is het van belang dat je in je thesis én bij tussentijdse ontmoetingen met je promotor duidelijk aangeeft op welke momenten en met welke vragen je AI hebt ingeschakeld.
Je promotor kan tijdens die besprekingen specifieke vragen stellen over de keuzes die je met AI hebt gemaakt, en verwacht dat je kritisch kunt weerleggen waarom je bepaalde output hebt geaccepteerd of aangepast. Bovendien mag je geen gevoelige persoonsgegevens of auteursrechtelijk beschermd materiaal zomaar in een publiek AI-platform invoeren, om te voldoen aan de AVG-wetgeving en de privacyregels.
Lees hier meer over hun regels.
KU Leuven
KU Leuven staat AI-gebruik in je thesis alleen toe als je daarvoor vooraf goedkeuring hebt van je promotor of docent. Het OER (artikel 84) vermeldt dat elk niet-geautoriseerd hulpmiddel als “onregelmatigheid” telt, dus check eerst of jouw vakgroep AI toelaat.
Voor je masterproef vul je bovendien een verplicht motivatieformulier in. Daarop noteer je welke tool je gebruikt, waarvoor (bv. literatuursamenvatting, tekstgeneratie, data-analyse) en hoe je garandeert dat je eigen academische bijdrage zichtbaar blijft.
In je thesis (bijvoorbeeld in de methodesectie) vermeld je daarna kort welke AI-tool(s) je inzette, welke output je kreeg en hoe je die hebt verwerkt.
Spelling- en grammaticacorrecties hoef je meestal niet uitgebreid te documenteren, maar zodra AI substantieel inhoud of code genereert, moet je dat helder vermelden.
Tevens mag je geen vertrouwelijke of persoonsgegevens invoeren in publieke AI-platformen; gebruik alleen GDPR-compliant tools.
Meer richtlijnen en ethische aanbevelingen zijn beschikbaar via de Europese Commissie.
VUB (Vrije Universiteit Brussel)
Aan de VUB mag je generatieve AI-tools gebruiken om je thesis te ondersteunen, op voorwaarde dat je ze inzet als hulpmiddel en ze nooit de hoofdmoot van je eigen denkwerk vervangen. Studenten blijven te allen tijde 100 % verantwoordelijk voor de inhoud van hun scriptie. De VUB hanteert daarom een strikte transparantie-eis: in de methodesectie van je thesis beschrijf je concreet welke AI-tool je gebruikte (bijvoorbeeld ChatGPT, Google Bard of LLaMA), welke prompts je hebt gebruikt (de exacte tekst van je vragen aan de AI), welke output er werd gegenereerd en hoe je die output hebt aangepast of geïntegreerd.
Daarnaast vraagt de VUB je om de gegenereerde stukken altijd kritisch te evalueren: controleer de AI-output op onbetrouwbare feiten, vooroordelen of structurele onjuistheden.
Net als bij andere universiteiten mag je geen persoonlijke of vertrouwelijke gegevens invoeren in gratis, publieke AI-tools, omdat die vaak niet GDPR-conform zijn.
Uitgebreidere richtlijnen van deze onderwijsinstelling kan je hier terugvinden.
UHasselt
UHasselt koppelt AI-gebruik in je thesis aan een breder beleid waarin ethiek, Open Science en academische integriteit centraal staan. Los van thesissen, is het gebruik van AI tijdens examens en andere gecontroleerde sessies standaard verboden, tenzij de docent expliciet toestemming geeft. Letterlijke overname van AI-output zonder bronvermelding wordt gezien als plagiaat of fraude en kan leiden tot formele sancties. Voor je thesis geldt dat je AI alleen mag inzetten als jijzelf daadwerkelijk de eindverantwoordelijke blijft voor de inhoud. Als je AI gebruikt voor eenvoudige taalkundige correcties (bijvoorbeeld spelling of grammatica), volstaat meestal een korte vermelding in bijvoorbeeld de inleiding.
Van zodra AI een rol speelt bij de inhoud, zoals het selecteren van literatuur, het genereren van datasets of het maken van code voor analyses, moet je ook opnieuw in je methodesectie precies beschrijven wáár en hóe AI is ingezet.
UHasselt benadrukt ook dat je de AI-output moet nagaan op vooroordelen, onnauwkeurigheden en onbetrouwbare feiten. Bovendien past UHasselt AI-richtlijnen in hun bredere Open Science-beleid: als je AI gebruikt om data of literatuur te verzamelen en te verwerken, moet je waarborgen dat anderen jouw stappen kunnen reproduceren en dat je de FAIR-principes volgt (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable).
Meer info over hun richtlijnen vind je hier.
Conclusie
Check altijd de spelregels: vraag vooraf aan je promotor of docent of AI is toegestaan voor jouw thesis, want werken zonder toestemming kan flink wat kopzorgen geven (en dat wil je vermijden).
Wees glashelder over je AI-gebruik: beschrijf in je methodesectie precies op welke momenten, met welke tool en welke prompts je AI hebt ingezet, en leg uit hoe je de output hebt verwerkt. Zo weet iedereen wie de regie heeft en blijft jouw eigen academische bijdrage centraal staan.
Blijf kritisch en verantwoordelijk: verifieer elke door AI gegenereerde zin of berekening op betrouwbaarheid en vooroordelen. Letterlijk overnemen zonder referentie is plagiaat, dus zorg dat jouw eigen denkkracht altijd de hoofdrol speelt.
Heb jij nood aan hulp bij jouw thesis of scriptie? Doe een vrijblijvende aanvraag voor ondersteuning via BijlesHuis, en we selecteren met plezier een docent die 100% bij je past!
Schrijf je hieronder in voor onze maandelijkse newsletter, waarin je de nieuwste artikels krijgt!
