Slim leren met AI: hoe gebruik je generatieve AI op de juiste manier?

Gebruik jij wel eens ChatGPT of een andere AI-tool om snel een antwoord te vinden? Je bent niet de enige. Steeds meer scholieren en studenten zetten AI in voor huiswerk, samenvattingen of extra uitleg. Maar hoewel AI handig kan zijn, is het niet altijd de beste oplossing. Het kan lijken alsof je iets begrijpt, terwijl je de leerstof eigenlijk niet echt hebt verwerkt.

AI moet een hulpmiddel zijn om slimmer te leren, niet een manier om werk over te nemen. Wie AI verstandig gebruikt, kan zijn leerproces versterken. Maar wie er te veel op vertrouwt, loopt het risico om minder te leren en zelfs slechter te presteren. Zo blijkt uit onderzoek dat leerlingen die AI gebruiken voor wiskunde-opgaven later slechter scoren dan degenen die de stappen zelf uitwerken. Ook bij lezen en schrijven werkt volledige afhankelijkheid van AI averechts: leerlingen die AI alles laten doen, scoren 25% lager op begripstoetsen.

Hoe kun je AI dan wél slim inzetten? Het begint met de juiste balans: AI als ondersteuning, terwijl jij de regie over je leerproces behoudt. In dit artikel ontdek je praktische manieren om AI effectief te gebruiken, te beginnen met de eerste uitdaging: hoe je voorbij dat lege blad komt.

Aan de slag met de technologie

Tip 1: Overwin het lege blad

Beginnen aan een opdracht kan het lastigste deel zijn. Een leeg blad werkt soms verlammend, maar AI-tools kunnen helpen om de eerste stap te zetten. Door AI als klankbord te gebruiken, krijg je nieuwe invalshoeken en ideeën die je verder kunt uitwerken.

Onderzoek naar creativiteit toont gemengde resultaten. Ongeveer 20-25% van de studenten voelt zich minder creatief bij het gebruik van AI, waarschijnlijk omdat ze te afhankelijk worden van de suggesties. Daarentegen ervaart meer dan de helft juist een creatieve boost, vooral wanneer AI op een doordachte manier wordt ingezet. De sleutel is om zelf de controle te houden en suggesties kritisch te beoordelen in plaats van klakkeloos over te nemen.

Wil je AI als creatief hulpmiddel gebruiken? Probeer dan eens deze vragen in een chat:

  • “Bedenk tien originele invalshoeken voor een opstel over klimaatverandering.”
  • “Geef me vijf unieke ideeënvoor een kunstwerk over ‘de toekomst van technologie’.”
  • “Noem drie verrassende historische gebeurtenissen waar weinig mensen over praten en leg kort uit waarom ze belangrijk waren.”
  • “Stel tien boeiende onderzoeksvragen over de invloed van sociale media op slaapgedrag.”

Door AI als brainstormpartner te beschouwen in plaats van een kant-en-klare antwoordenmachine, ontwikkel je je creativiteit en kritisch denkvermogen. Evalueer wel altijd of een idee echt waardevol is en past bij jouw opdracht.

Tip 2: Laat leerstof uitleggen op jouw niveau

Soms blijft een stukje leerstof onduidelijk, hoe vaak je het ook leest. AI kan helpen door de uitleg af te stemmen op jouw niveau. In plaats van vast te zitten aan de standaardtekst uit je handboek, kun je AI vragen om het simpeler, gedetailleerder of met een relevante vergelijking uit te leggen.

Een effectieve manier om AI in te zetten is door uitleg te laten koppelen aan iets wat je al begrijpt. Zo bouw je voort op bestaande kennis en leg je sneller verbanden. Begrijp je bijvoorbeeld hoe zwaartekracht werkt? Dan kun je AI vragen om magnetisme hiermee te vergelijken. Dit maakt het makkelijker om de stof te onthouden.

Probeer eens deze vragen in een chat:

  • “Leg de stelling van Pythagoras uit op een simpele manier, zonder moeilijke woorden.”
  • “Leg de wet van Newton uit met een voorbeeld dat te maken heeft met fietsen.”
  • “Vertel stap voor stap waarom de Franse Revolutie begon, alsof het een verhaal is.”
  • “Vergelijk het feodale systeem met iets uit het moderne leven, zodat ik het beter begrijp.”

Door AI actief in te zetten als leerhulp, pas je de uitleg aan jouw manier van denken aan, waardoor je de stof sneller en beter begrijpt.

Tip 3: Maak je leerstof toegankelijk

Iedereen leert op een andere manier, en soms kan complexe leerstof een drempel vormen door moeilijke woorden, lange zinnen of een andere taal. AI kan helpen door teksten te vereenvoudigen, samen te vatten of te vertalen, zodat je sneller tot de kern van de informatie komt. Dit maakt leren toegankelijker, zonder dat je altijd extra uitleg van een docent of medeleerling nodig hebt.

Heb je moeite met ingewikkelde teksten? Wil je een samenvatting in eenvoudiger taal? Of studeer je in een andere taal en wil je zeker weten dat je alles goed begrijpt? Dan kan AI helpen door de tekst op een manier te herschrijven die beter bij jouw niveau past.

Probeer bijvoorbeeld deze vragen in een chat:

  • “Leg deze tekst uit in eenvoudige taal, zonder moeilijke woorden.”
  • “Zet deze Nederlandse tekst om in eenvoudig Engels, zodat een beginner het kan begrijpen.”
  • “Schrijf deze tekst opnieuw met kortere zinnen en een heldere uitleg.”

Let er wel op dat vereenvoudigde versies slechts een hulpmiddel zijn. Ze helpen je de basis te begrijpen, maar uiteindelijk moet je de leerstof beheersen op het vereiste niveau. Gebruik AI als opstapje om grip te krijgen op de kern, zodat je daarna zelfstandig verder kunt groeien.

Tip 4: Vraag feedback voor je schrijfopdrachten

Het is niet altijd makkelijk om te zien waar je tekst verbeterd kan worden. AI kan hierbij helpen door feedback te geven op je schrijfopdrachten. In plaats van simpelweg te vragen "Wat vind je van mijn tekst?", kun je AI gerichter laten meedenken door specifieke evaluatiecriteria mee te geven.

Door AI als klankbord te gebruiken, krijg je inzicht in hoe je tekst overkomt en waar verbeteringen mogelijk zijn. Dit helpt je om je schrijfvaardigheid te ontwikkelen, zonder dat je meteen afhankelijk bent van een docent voor tussentijdse feedback.

Probeer bijvoorbeeld deze vragen in een chat:

  • “Kun je me feedback geven op deze tekst? Waar kan ik het duidelijker maken?”
  • “Beoordeel mijn tekst op structuur, argumentatie en grammatica. Waar kan ik verbeteren?”
  • “Is mijn betoog logisch opgebouwd? Welke argumenten kan ik sterker onderbouwen?”
  • “Hier is de beoordelingsrubriek van mijn docent. Kun je mijn tekst hiermee evalueren?”

Door op deze manier feedback te vragen, leer je niet alleen waar je kunt verbeteren, maar ook hoe je kritischer naar je eigen werk kijkt.

Tip 5: Maak je eigen studiemateriaal

Samenvattingen zijn een populaire studiemethode, maar het grootste leereffect zit in het zelf maken ervan. Laat je een samenvatting door AI genereren, dan mis je dat actieve verwerkingsproces. Studeren met een samenvatting die je niet zelf hebt geschreven, levert vaak minder resultaat op. Je begrijpt de leerstof pas echt als je er actief mee aan de slag gaat.

Wat werkt dan wél? Ezelsbruggetjes en schema’s. Deze methoden helpen je de leerstof te structureren en beter te onthouden. AI kan hierbij een handig hulpmiddel zijn, zolang je het gebruikt om je begrip te ondersteunen en niet om het denkwerk over te nemen. Als je het schema zélf maakt, steek je er natuurlijk veel meer van op dan als je AI dat laat maken, maar het is zeker een opstapje naar meer begrip.

Probeer bijvoorbeeld deze vragen in een chat:

  • “Bedenk een ezelsbruggetje om de volgorde van de planeten in ons zonnestelsel te onthouden.”
  • “Maak een grappige zin die me helpt om de naamvallen in het Duits te onthouden.”
  • “Zet de oorzaken en gevolgen van de Eerste Wereldoorlog in een overzichtelijke lijst.”

Door AI te gebruiken als aanvulling op je eigen leerstrategie, verwerk je de leerstof op een actieve manier en blijft deze beter hangen.

Oefeningen maken: ja of nee?

AI lijkt misschien een handig hulpmiddel om oefeningen te maken, maar het heeft grote beperkingen. Deze systemen genereren tekst op basis van waarschijnlijkheid, zonder echt te begrijpen wat correct is. Daardoor kunnen fouten in de opgaven sluipen, wat kan leiden tot misverstanden of verkeerde leerstof.

Wil je effectief oefenen? Dan kun je beter opgaven maken uit je handboek of extra oefeningen vragen aan je leerkracht. Zo weet je zeker dat je werkt met juiste en goed opgebouwde opdrachten die aansluiten bij de leerdoelen.

AI als zoekmachine gebruiken: ja of nee?

AI-systemen kunnen handig zijn om informatie te structureren of inzicht te geven in complexe onderwerpen. Maar het blijft belangrijk om te beseffen: AI is geen zoekmachine. Waar zoekmachines zoals Google of Ecosia je directe links geven naar concrete bronnen, werkt AI met eerder verwerkte gegevens – of, als het internettoegang heeft, op basis van een selectie die het systeem zélf maakt, zonder dat jij weet wat er precies mee gebeurt.

Zelfs AI-systemen met live internettoegang blijven grotendeels ondoorzichtig. Je hebt weinig controle over welke bronnen worden gebruikt, hoe die geïnterpreteerd worden, en of er fouten, vertekeningen of onwenselijke aannames insluipen. Dat maakt AI grotendeels ongeschikt als bron van feitelijke, verifieerbare informatie.

Let op de gebruiksvoorwaarden

Voordat je AI-tools gebruikt, is het goed om stil te staan bij de voorwaarden die eraan verbonden zijn. Volgende info vinden we bijvoorbeeld in de gebruiksvoorwaarden van ChatGPT:

  • Minimumleeftijd: Je moet minstens 13 jaar oud zijn, of de leeftijd die in jouw land geldt voor online toestemming. Als je jonger bent dan 18, heb je toestemming van je ouders of voogd nodig. Het is belangrijk dat zij ook de gebruiksvoorwaarden begrijpen.

AI kan een waardevol hulpmiddel zijn, maar alleen als je je bewust bent van zowel de mogelijkheden als de beperkingen. Ben je minderjarig, bespreek dan met je ouders wat zij verantwoord gebruik vinden. Je kunt ze eventueel dit artikel laten lezen, zodat ze een beter beeld krijgen van de mogelijkheden. Maar ook als volwassene is het verstandig om steeds kritisch te kijken naar dergelijke tools.

Handige AI-tools en chatbots

Er zijn verschillende manieren om AI aan te spreken. De meest gebruikte (en bekende) tools voor tekstgeneratie zijn ChatGPT, Claude, Perplexity, Gemini en NotebookLM. Hoewel ze vaak Engelstalig ogen, reageren ze gewoon in het Nederlands als je je vraag in het Nederlands stelt.

Vind je het lastig om zelf aan de slag te gaan? Dan kunnen deze vooraf gemaakte chatbots in ChatGPT je op weg helpen. Je hebt wel een ChatGPT-account nodig om ze te gebruiken.

  • De Informele Tutor is een vriendelijke en geduldige chatbot die leerlingen helpt om leerstof beter te begrijpen. In plaats van kant-en-klare antwoorden te geven, stimuleert hij de leerling om actief na te denken door te vragen naar hoe de stof in hun cursusmateriaal staat en waar ze vastlopen. Hij legt moeilijke concepten stap voor stap uit, past zijn uitleg aan het niveau van de leerling aan en gebruikt herkenbare voorbeelden. Door reflectie- en toepassingsvragen te stellen, moedigt hij zelfstandig leren aan, net zoals een medeleerling of tutor dat zou doen.
  • De Schema Uitlegger helpt gebruikers om complexe visuele informatie, zoals tabellen, grafieken en diagrammen, beter te begrijpen. Door gerichte vragen te stellen, moedigt hij gebruikers aan om hun schema goed te beschrijven voordat hij een uitleg geeft.
  • De Blanco Blad Breker helpt je om snel op gang te komen met schrijfopdrachten. Door slimme vragen te stellen en suggesties te geven, doorbreekt hij creatieve blokkades en helpt hij je om ideeën te genereren, structuur te vinden en je eerste woorden op papier te zetten. Hij helpt je niet met kant-en-klare teksten, maar zorgt ervoor dat jij zelfverzekerd en geïnspireerd begint.

Conclusie

AI kan een waardevol hulpmiddel zijn in je leerproces, maar het vervangt echt leren niet. Het kan helpen bij uitleg, feedback en structuur, maar uiteindelijk moet je zelf de leerstof verwerken. Wie AI gebruikt als een shortcut, leert minder en riskeert afhankelijk te worden van een systeem dat niet altijd betrouwbaar is.

Daarnaast is integriteit belangrijk. Veel onderwijsinstellingen beschouwen het overnemen van AI-gegenereerde tekst als plagiaat, wat kan leiden tot sancties. AI moet een aanvulling zijn, geen manier om werk uit te besteden. Twijfel je over wat toegestaan is? Overleg dan met je docent of leerkracht.

Wanneer AI slim wordt ingezet, maakt het leren persoonlijker en toegankelijker. Het kan lesmateriaal aanpassen aan jouw tempo, helpen verbanden te leggen en extra uitleg bieden. Maar het blijft cruciaal om kritisch na te denken en zelfstandig te oefenen. De sleutel tot effectief leren ligt in balans: AI als ondersteuning, terwijl jij de regie over je leerproces behoudt.

Heb jij nood aan individuele ondersteuning bij een moeilijk vak, of hulp bij leren leren? Doe een vrijblijvende aanvraag voor bijles via BijlesHuis, en we selecteren met plezier een docent die 100% bij je past. Misschien zelfs onze docent Vinnie? ;-)

🌐 BijlesHuis - Vind de perfecte lesgever

Bronnen

  • Bastani, Hamsa, et al. “Generative AI Can Harm Learning.” The Wharton School Research Paper, 2024. papers.ssrn.com, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4895486.
  • Hauske, Stefanie, and Oliver Bendel. “How Can GenAI Foster Well-being in Self-regulated Learning?” AAAI Spring Symposium Series (SSS-24)354, no. Self-Regulated Learning, 2024, pp. 354-361. ojs.aaai.org, https://ojs.aaai.org/index.php/AAAI-SS/article/view/31234/33394.
  • Jui, Qirui. “Experimental Evidence on Negative Impact of Generative AI on Scientific Learning Outcomes.” 2023. https://www.researchgate.net/, https://www.researchgate.net/publication/374108407_Experimental_Evidence_on_Negative_Impact_of_Generative_AI_on_Scientific_Learning_Outcomes.
  • OpenAI. “Gebruiksvoorwaarden Europa.” https://openai.com/nl-NL/policies/terms-of-use/, https://openai.com/nl-NL/policies/terms-of-use/. Accessed 20 03 2025.

Ontvang je graag maandelijks onze nieuwste artikels in je mailbox? Schrijf je dan hieronder in op onze (spamvrije) newsletter: